Fiilden isim yapan ekler

Fiil kök ve gövdelerinden isim türetirler.

Mastar ekleri:

-mEk
Bütün fiil kök ve gövdelerine getirilebilir. Fillerin isimlerini türetir. Bu yüzden bu eklere isim-fiil (mastar) eki; bu kelimelere de isim-fiil (mastar) denir.
gel-mek, oku-mak, ye-mek, iç-mek, çalış-mak…

Bu ek kalıplaşarak kalıcı nesne isimleri de türetebilir; bunlar isim-fiil değil, doğrudan isimdirler:
yemek, çakmak, ekmek, ilmek, kaymak,

-mE
-mEk eki gibidir. Ama –mEk kullanılan her yerde –mE kullanılamaz. Bu ek de bütün fiil kök ve gövdelerine gelerek; onlardan fiil ismi türetir (isim-fiil yapar):
başlama, okuma, yazma, nakletme, hasta olma, danışma, sevme, inanma…

Bu ek de –mEk gibi kalıcı nesne isimleri yapar:
Asma (yaprağı), bölme (işlemi), danışma (memuru), dondurma (külâhı), kavurma, işletme, bağlama (:saz)…

Bu ek niteleme sıfatı da türetir:
Karma (liste), süzme (yoğurt), yazma (eser), saçma (bir fikir), yapma (çiçek), asma (köprü), asma (kat)…

-İş
Bu da mastar ekidir. Diğerleri gibi bütün fiil kök ve gövdelerine getirilebilir. Kalıcı nesne isimleri yapabilir:
Gülün açılış-ını seyret.
Kapının kapanış-ı çok ses çıkarıyor.
Adam oturuş-undan bellidir.
seziş, biliş, alış, veriş, anlayış…

Kalıcı nesne isimleri:
Bu görüşü benimsemedim.
Bir buluş yapmış ki sorma
Alış verişe çıkacağız.
Sende hiç anlayış yok mu?…
Çıkış ne taraftaydı?

Sıfat-fiil ekleri:

Sıfat-fiil ekleri de mastar ekleri gibi fiilden isim ve sıfat yapan işlek eklerdir:

-En:
Fiili yapanı, edeni bildirir. İsim ve sıfat yapar:
Gülen, bakan, gelen, giden, gezen, yazan, bozan, çalışan, kazanan…

-Esİ
Sıfat ve isim yapar:
Ölesi-m gelir,
Yok olası adam, kırılası eller
Öpülesi, geberesi, ölesi, bakılası…

-mEz
Olumsuzluk bildirir. –°r’nin olumsuzunu yapar, ama her zaman değil:
Çıkmaz sokak, olmaz iş, yaramaz çocuk, bilinmez yerler…
Yılmaz, korkmaz, çıkmaz…
Ne geçmez zamanmış!

-°r
İsim ve sıfat yapar:
Okur yazar, yazar kasa, bilir kişi, gelir gider, keser, güler yüz…

-dİk
İsim ve sıfat yapar:
Tanıdıklar, tanıdık kişiler, olmadık iş, beklenmedik bir anda, sevin-diğ-imiz…

-EcEk
İsim ve sıfat yapar:
alacak(lı), yakacak, yiyecek, giyecek, içecek(lerimiz), gelecek zaman, içecek su, akacak kan, gelecek(ten haber ver-), olacak iş mi?…

-mİş
İsim ve sıfat yapar:
Geçmiş, çok bilmiş, okumuş çocuk, dolmuş, yemiş…

NOT : Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için aşağıdaki linklere tıklayabilirsiniz..

Ekler ( Ek nedir , bir kelimenin kökünü bulma , Eklerin çeşitleri nelerdir ) sorularının cevabını bulabilirsiniz..

Yapım ekleri (Yapım ekleri nelerdir , yapım ekleri nasıl kullanılır , Yapım eki olup olmadığı nasıl anlaşılır ,Yapım eklerinin çeşitleri nelerdir) ,

Sorularının yanıtlarına ulaşabilirsiniz.

Çekim ekleri ( Çekim ekleri nelerdir , nasıl kullanılır , çeşitleri türleri nelerdir , Çekim eki olup olmadığını nasıl anlarım ) Sorularının cevapları

bulabilirsiniz.